Krzysztof Grzelczyk, Konsul Generalny RP w Toronto w rozmowie z Gońcem wyjaśnia zasady głosowania w wyborach na Prezydenta RP

GONIEC: Panie Konsulu, rozmawialiśmy kilka tygodni temu o polskich wyborach prezydenckich tutaj, u nas, w Kanadzie, bo wiele ludzi ma dużo pytań na ten temat: A. jest pandemia B. kwestia rejestracji, C. nowe ustawy, które regulują te wszystkie rzeczy, w naszym wydaniu, z tego co się zorientowałem są możliwe wyłącznie wybory korespondencyjne.

Konsul Generalny RP w Toronto Krzysztof Grzelczyk: Tak to wygląda w Kanadzie, w Polsce są wybory mieszane i osobiste głosowanie w lokalu, i możliwość skorzystania z wyborów korespondencyjnych, tak też jest w niektórych placówkach zagranicznych, tam gdzie jest to dopuszczone.
Kanada nie zezwala na przeprowadzanie wyborów tradycyjnych, stąd we wszystkich placówkach – czterech – w Kanadzie będziemy mieli wybory wyłącznie korespondencyjne.

-“Kanada nie zezwala”- to znaczy Kanada się wypowiedziała na ten temat?

– Tak, wszystkie placówki dyplomatyczne, i to nie tylko chodzi o polskie, bo na przykład Chorwaci planowali przeprowadzenie głosowania w lipcu, wszystkie placówki zagraniczne w Kanadzie otrzymały oficjalną notę, z protokołu dyplomatycznego Kanady, że wybory, ze względów pandemicznych na razie są wstrzymane, możliwość organizacji wyborów jest wstrzymana. Niezależnie od tego wystąpiliśmy z odrębną notą, z pytaniem, czy te wybory w formie korespondencyjnej mogą być przeprowadzone i tutaj mamy odpowiedź pozytywną.

-Proszę powiedzieć jak to będzie wyglądało? Trzeba się zarejestrować i ta a rejestracja, jest najprostsza z elektronicznie.
– Adres jest bardzo prosty https://ewybory.msz.gov.pl/ i tam trzeba uważnie patrzeć, jakie są kolejne kroki.

– Trzeba mieć ważny paszport, tak?

-Tak, ważny polski paszport, to jest jedyny dokument, który potwierdza nasze prawo do głosowania –

-A jeśli komuś ważność paszportu się kończy? Na dole spotkałem tutaj pana, który się błąkał i właśnie chciał jakoś dostać jakiś dokument potwierdzający że przedłuża paszport. Jak to wygląda w dzisiejszych czasach?

-Paszport musi być ważny w dniu głosowania, okres jest tak krótki, za 2 tygodnie 2 dni, będziemy głosowali w Kanadzie, w tak krótkim czasie wydanie nowego paszportu jest po prostu niemożliwe. Paszporty są produkowane w Polsce.

-Czy nie wystarczy zaświadczenie o złożeniu wniosku o przedłużenie?

-Nie, tym dokumentem jest paszport, trzeba podać dane w tym wniosku, tam między innymi podaje się datę wystawienia paszportu i datę ważności paszportu.

-Panie Konsulu, wiele ludzi, na przykład naszych Czytelników, to są ludzie starsi, oni nie mają Internetu, nie mają poczty elektronicznej, to jest dla nich bardzo trudne przedsięwzięcie, rejestrować się przez internet, jakie są inne formy, jak można uczestniczyć w tych wyborach?

– Oczywiście, zdajemy sobie sprawę z tego, że nie wszyscy mogą w ten sposób to zrobić, dlatego jesteśmy też w pracy nawet dzisiaj, to jest dla nas wolny dzień Boże Ciało, tak jak w Polsce. Przyjmujemy telefony, przyjmujemy zgłoszenia mailowe, no jest też możliwość nawet osobistego zgłoszenia się, ale tutaj z tych względów pandemicznych, o których wcześniej wspominałem, to odradzam, bo też władze ontaryjskie zabraniają zgromadzeń – teraz, po tych zmianach przepisów, do 10 osób – chcemy uniknąć kolejek przed konsulatem, nie możemy sobie na to pozwolić. Oczywiście, jak ktoś przyjdzie, to zostanie zarejestrowany, ale przede wszystkim apeluję, żeby robić to w sposób online.  Kolejne rozwiązanie, to przez telefon e-mailem, faksem, myślę, że telefon chyba jest dostępny dla każdego i takie zgłoszenie przyjmiemy.

– Do kiedy można to zrobić? I jak to później będzie wyglądało, te pakiety się gdzieś pobiera czy konsulat będzie wysyłał? Jak to jest z tymi terminami, bo w końcu wiemy, że poczta kanadyjska w dzisiejszych czasach  pracuje w kratkę i mogą tutaj być różne opóźnienia.

– Zapisy przyjmujemy do 15 czerwca; zapisy nowych osób, które wcześniej się nie rejestrowały do wyborów, natomiast te osoby, które zdążyły się już zarejestrować na te planowane wybory 10 maja – tu rejestracja jest ważna, tylko wymaga potwierdzenia głosowania w sposób korespondencyjny, bo tamte były wyborami tradycyjnymi według ówcześnie obowiązującej ustawy. Więc tutaj tylko ta drobna czynność jest potrzebna.

-Gdzie to się potwierdza, też elektronicznie?

-A jeśli to nie jest możliwe, to te same formy, o których wspomniałem. I te osoby, które już były zapisane na wybory 10 maja mają jeden dzień więcej na potwierdzenie głosowania korespondencyjnego, czyli do 16 czerwca. Otrzymuje się później pakiety. Pakiety będą wysyłane przez konsulat, dlatego to potwierdzenie jest potrzebne, bo tam trzeba podać adres, na który ten pakiet ma być wysłany – zwykły adres pocztowy.
Wysyłamy ten pakiet, w pakiecie jest między innymi koperta zwrotna i trzeba odesłać w tej kopercie zwrotnej oddany głos i oddzielnie dane osoby, które są oczywiście zaklejone, tego nikt nie będzie widział.

-No właśnie, jak działa komisja w takiej warunkach?

– Komisja będzie otwierała te koperty, następuje sprawdzenie danych, że osoba poświadcza swoim podpisem oddanie głosu; sprawdzamy na liście czy ta osoba była zgłoszona do głosowania. Komisja to sprawdza. A w kopercie zaklejonej przez głosującego jest głos, czyli my nie wiemy, nikt nie wie, jak ten głos został oddany, więc nie ma obawy, że naruszona została tajność wyborów. I ta zaklejona koperta jest wrzucona do urny wyborczej.
Potem Komisja Wyborcza otworzy już te koperty, nie wiedząc kto dany głos wrzucił.

– Panie Konsulu – a daty? Decyduje data stempla pocztowego? Jak to jest?

– Najpóźniej w dniu wyborów do godziny zamknięcia lokalu wyborczego, który tutaj w innej formie działa, czyli  pracy komisji, do godziny 21.00 – na przykład, można dosłać kurierem.

-Nie można przyjść i wyrzucić?

-Niestety nie. Jest wydane odrębne oświadczenie, które to precyzuje, czyli; nie można odebrać pakietu w konsulacie – to konsul wysyła pakiet; nie można samemu dostarczyć pakietu do konsula, tylko drogą pocztową, i nie można również tego pakietu dostarczyć do komisji wyborczej, to akurat tutaj jest ten sam adres – też musi to być dokonane wyłącznie drogą pocztową.

-Czyli nasz kanadyjski listonosz będzie tutaj jednym z ważnych ogniw polskiego procesu głosowania?

-Tak jest, Canada Post, ale też dopuszczamy firmy kurierskie

-Też przez Canada Post można wysłać pakiety z dostarczeniem na następny dzień biznesowy, ekspresowo, ale to są wszystko kwestie opłat i o to chciałem zapytać; trzeba samemu zapłacić za tę przesyłkę?

-Tak, wyborca ponosi koszt, odesłania tego swojego głosu.

– Czyli dobrze iść na pocztę, zorientować się ile to kosztuje waży…

– Jest to zwykła przesyłka, to jest około jednego dolara.

– I to tyle będzie ważyło, ile zwykła przesyłka?

-Taka jest nasza ocena tego, co będzie do odesłania, powinno gdzieś w tych granicach oscylować, no bo to będzie jedna kartka z głosem, jedna kartka z tym poświadczeniem,

– Tak jak normalny list?

-Tak na pocztę rejestrowaną to specjalnie nie mamy czasu.

-Ale są przesyłki, ekspresowe, które można wykupić…

To już jest w gestii głosującego.

-Dlaczego te wybory, chociaż są korespondencyjne, również odbywają się wcześniej o jeden dzień?

-To nie wszędzie zagranicą oczywiście, to “wcześniej” dotyczy jedynie Ameryki Północnej i Południowej, chodzi o to, że kiedy w Polsce skończy się głosowanie i podawane są już szacunkowe wyniki to tutaj, by jeszcze ludzie głosowali, więc głosujemy wcześniej, żeby to nie miało wpływu na głosowanie i my tutaj do publicznej wiadomości podajemy wyniki głosowania, dopiero wtedy, kiedy w Polsce one są ogłoszone, czyli nie od razu po zakończeniu prac komisji która te głosy policzy, tylko według czasu polskiego – 21.00 będzie w Polsce u nas będzie 15.00

-Panie Konsulu na koniec chciałem zapytać o Pana opinię prywatną na temat naszego udziału w polskim procesie politycznym, w wyborach w Polsce, dlatego że jest wiele głosów, również tutaj, że Polacy, którzy mieszkają poza Polską i nie płacą w Polsce podatków nie powinni brać udziału w tego rodzaju głosowaniu, bo jak gdyby wybierają komuś polityków, których decyzjom nie podlegają. Chciałbym usłyszeć Pana zdanie.

-Znam te poglądy oczywiście, ja tutaj nawet miałem zgłoszenia osób do pracy w komisji wyborczej, czyli te osoby musiały być obywatelami polskimi, ale jednocześnie mówiły, że “my nie będziemy głosować, mamy prawo, mamy ważne polskie paszporty, ale nie będziemy głosować, bo uważamy że nie powinniśmy decydować o tym kto, w Polsce tę władzę sprawuje po wyborach.
Są też oczywiście tacy – nikt tego nie liczy, których osób jest więcej, którzy uważają, że powinni głosować; niektórzy mają mocne związki z krajem poprzez biznes, poprzez częste wizyty, niektórzy mówią, płacimy w Polsce podatki, bo otrzymujemy polskie emerytury. Ja nie chcę w to wnikać.
Ważne to jest zwłaszcza dla Polaków, którzy są poza Polską, mimo że jej nigdy nie opuścili (Kresy).
Także dla tych, których do wyjazdu zmuszono.
I dla tych, którym z wielu powodów Polska jest bliska i w ten sposób tę łączność z Krajem manifestują.
Punktem wyjścia dla mnie jest oczywiście zapis konstytucyjny; każdy obywatel Rzeczpospolitej Polskiej ma prawo wziąć udział w wyborach, a moim obowiązkiem jest zapewnić, żeby to prawo było dla obywateli polskich w pełni dostępne i żeby Polacy, którzy mają taką potrzebę mogli z tego prawa skorzystać.

– To jeszcze dopytam, bo Pan mówi o obywatelach polskich, a konieczny jest ważny polski paszport. A przecież paszport nieważny, nie oznacza, że ktoś przestaje być obywatelem polskim, dlaczego tego rodzaju wymogi wprowadzone, skoro lata temu tak nie było?

-Tak, wiem też, jak na początku lat dziewięćdziesiątych prawie że deklaracja wystarczała, no cóż, tak jest skonstruowana ustawa i czy to jest dobrze czy źle ona taka jest, a ja muszę jej przestrzegać.
Ten problem też się często pojawia przy odnawianiu jak to nazywamy paszportów Jaki jest okres nieważności dokumentu prawda bo jak ktoś się spóźni kilka miesięcy to nie ma problemu ale jeśli to jest 10 lat czy przechodzą ludzie nawet po 20 czy 30 latach bo wcześniej nie widzieli takiej potrzeby i wtedy musimy stosować te bardziej skomplikowaną procedurę poświadczenia obywatelstwa no ale tak to prawo wygląda.

-Panie Konsulu dziękuję bardzo, miejmy nadzieję że te wybory dadzą okazję wszystkim, którzy mają na to ochotę oddać swój głos, właśnie na swojego kandydata w polskich wyborach prezydenckich.

-Dziękuję bardzo i zachęcam do skorzystania z tej możliwości.