“Tylko prawda jest ciekawa”

01 kwietnia 2022
W związku z przypadającą 1 kwietnia 120. rocznicą urodzin Józefa Mackiewicza na fasadzie Pałacu Prezydenckiego została wyświetlona okolicznościowa iluminacja.

W miejscu pochówku Józefa Mackiewicza przy kościele pw. św. Andrzeja Boboli w londyńskiej dzielnicy Hammersmith zostały złożone kwiaty od Prezydenta Andrzeja Dudy.

Decyzją Sejmu RP Józef Mackiewicz jest patronem roku 2022.

Józef Mackiewicz to jeden z najciekawszych polskich pisarzy i myślicieli.

Urodził się 1 kwietnia 1902 w Petersburgu, zm. 31 stycznia 1985 w Monachium

Pisarz w konflikcie ze zmieniającymi się władzami
W 1936 Józef Mackiewicz wydał tom nowel 16. między trzecią i siódmą, a następnie w 1938 Bunt rojstów, będący wyborem reportaży pisanych dla „Słowa”. W 1938 Józef Mackiewicz przeszedł na prawosławie w proteście przeciwko ówczesnemu burzeniu cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie. Do śmierci był wiernym parafii prawosławnej w Monachium.

Po wkroczeniu Sowietów do Polski uciekł do Kowna, jednak w listopadzie 1939 r. po przejęciu Wilna przez Litwinów powrócił i wydawał jedną z trzech ukazujących się w Wilnie gazet codziennych – „Gazetę Codzienną”. W maju 1940 roku rząd litewski pozbawił go prawa publikacji, a gdy 15 czerwca 1940 r. Wilno ponownie przeszło w ręce sowieckie, zarabiał na życie, pracując jako drwal i woźnica (jak sam wyznał w wywiadzie udzielonym Bronisławowi Mamoniowi z „Tygodnika Powszechnego”, był wtedy „furmanem konnego wozu ciężarowego”). Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 roku Niemcy zaproponowali mu redagowanie pisma w języku polskim, jednak J. Mackiewicz stanowczo odmówił. W 1941 opublikował w „Gońcu Codziennym”, piśmie wydawanym przez okupacyjne władze niemieckie w języku polskim, kilka antykomunistycznych artykułów, które podpisał inicjałami J.M.

Na przełomie 1942–1943 roku Józef Mackiewicz został skazany przez sąd specjalny AK na karę śmierci (chociaż w 1942 roku nic nie opublikował w czasopismach wydawanych przez Niemców). Sergiusz Piasecki, kierujący Egzekutywą AK, odmówił zastrzelenia Mackiewicza, zaś ppłk Aleksander Krzyżanowski, komendant Okręgu Wileńskiego, podjął decyzję o jego uniewinnieniu. Do dzisiaj nie są jasne okoliczności wydania wyroku śmierci, prawdopodobnie stała za tym agentura sowiecka w szeregach AK – sprawę tę drobiazgowo analizował prof. Włodzimierz Bolecki w książce Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu

W maju 1943 po odkryciu przez Niemców w Katyniu grobów oficerów polskich zamordowanych przez Sowietów, na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych udał się do Katynia jako obserwator ekshumacji zwłok. Po powrocie w „Gońcu Codziennym” ukazał się wywiad z J. Mackiewiczem pt. Widziałem na własne oczy, w którym zrelacjonował pobyt w miejscu kaźni polskich oficerów. W 1944 w Warszawie powtarzano pogląd, jakoby za ten wywiad PPR lub inna organizacja wydała na Józefa Mackiewicza wyrok śmierci.

Późną wiosną 1944 roku Mackiewiczowie opuścili Czarny Bór i przedostali się do Warszawy. Udało im się opublikować trzy numery pisma Alarm, gdzie dowodzili, że wygrana Sowietów w wojnie z Niemcami oznacza dla Polski kolejną okupację, tym razem radziecką. W ostatnich dniach lipca 1944 wyjechali z Warszawy i w nieokreślonym czasie latem lub jesienią 1944 dotarli do Krakowa. Mackiewicz napisał tutaj broszurę Optymizm nie zastąpi nam Polski. 18. stycznia 1945 Mackiewiczowie opuścili Kraków w kierunku na Kalwarię Zebrzydowską i przedostali się do Bogumina, skąd koleją dotarli do Wiednia. Po kilkutygodniowym pobycie w byłej stolicy Austrii w drugiej połowie lutego jako fikcyjni członkowie Ostturkmenische Waffen SS Mackiewiczowie wyruszyli wojskowym transportem kolejowym do Włoch, a w końcu lutego lub w początkach marca 1945 roku dotarli do Mediolanu. Tam też doczekali w kwietniu 1945 zmiany władzy i przejęcia kontroli nad miastem przez partyzantkę i Aliantów. Późną wiosną lub wczesnym latem 1945 małżeństwo przedostało się do Rzymu. Tam na zlecenie Biura Studiów 2 Korpusu Polskiego J. Mackiewicz opracował białą księgę o mordzie katyńskim – Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów z przedmową gen. Andersa, która ukazała się w 1948.

W 1945 roku Józef Mackiewicz został oczyszczony z zarzutu kolaboracji z hitlerowcami przez sąd koleżeński Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W Rzymie ukazał się też reportaż J. Mackiewicza o mordzie w Ponarach.

W latach 1946–1947 J. Mackiewicz zaczął regularnie publikować w kilku pismach emigracyjnych, m.in. w paryskiej „Kulturze”, londyńskich „Wiadomościach”, tygodniku „Lwów i Wilno” itd. Współpracował z emigracyjną prasą litewską, ukraińską, białoruską i rosyjską. W tym też czasie Mackiewiczowie przenieśli się do Londynu. W roku 1949 Mackiewicz opublikował w Szwajcarii, w tłumaczeniu na język niemiecki, swoją książkę o zbrodni katyńskiej: Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary (tytuł niemiecki: Katyn – ungesühntes Verbrechen). Później ukazywała się ona w tłumaczeniu na inne języki. Autor nie chciał jej wydawać po polsku, aby nie skonfliktować się z generałem Władysławem Andersem, gdyż książka Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów z przedmową generała już się ukazała.

Rok 1951 to przede wszystkim publikacja The Katyń Wood Murders, pierwszej książki na temat zbrodni katyńskiej w języku angielskim. Kilka miesięcy później J. Mackiewicz został powołany przez Specjalną Komisję Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Zbrodni Katyńskiej (tzw. Komisję Maddena) jako świadek i jednocześnie ekspert.

W 1955 Mackiewiczowie przenieśli się na stałe z Londynu do Monachium. Tu żyli oboje aż do śmierci, utrzymując się z mizernych honorariów za publikacje. W tym czasie ukazały się dwie kolejne książki J. Mackiewicza: Droga donikąd i Karierowicz. Dwa lata później wydana została Kontra – powieść o Kozakach dońskich walczących w II wojnie światowej przeciw Sowietom, którzy na mocy układu w Jałcie wydani zostali przez aliantów Sowietom (tzw. operacja Keelhaul). W 1962 r. ukazała się Sprawa pułkownika Miasojedowa oraz wydane własnym nakładem Zwycięstwo prowokacji, rzecz o przyczynach rozprzestrzeniania się komunizmu na świecie. Kolejne książki J. Mackiewicza to wydany w 1964 zbiór nowel Pod każdym niebem (ponowne wydanie z 1989 r. nosi tytuł Ściągaczki z szuflady Pana Boga), Lewa wolna (1965 r.) i Nie trzeba głośno mówić (1969). W 1972 ukazała się analiza polityki papieża Jana XXIII wobec komunizmu – książka W cieniu krzyża. W 1975 w książce Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy J. Mackiewicz kontynuował krytykę polityki Kościoła katolickiego wobec komunizmu, tym razem za pontyfikatu papieża Pawła VI.

W 1971 prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

W 1974 uniwersytet amerykański w Kansas zgłosił Mackiewicza do Nagrody Nobla.

Józef Mackiewicz zmarł 31 stycznia 1985; jego żona przeżyła go o niecałe pół roku. Prochy obojga małżonków spoczęły w Londynie.

W 2009 Nina Karsov otrzymała nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za edycję dzieł zebranych Józefa Mackiewicza.

W 2007 powstał film Errata do biografii – Józef Mackiewicz w reżyserii Grzegorza Brauna (25 min), jeden z cyklu filmów dokumentalnych odsłaniających nieznane, przemilczane bądź zafałszowane fakty z biografii polskich pisarzy.

za prezydent.pl i wikipedia