O Klubie Historycznym Rok1863 (Ujny, pow. Kielce)*

1 z 6

-rozmawiamy z jego prezesem Romualdem Sadowskim

–Wasz Klub Historyczny powołany został do życia w roku 2016… -… pierwotnie jako organizacja nieformalna. Dziś funkcjonuje jako Stowarzyszenie Zwykłe. Klub skupia osoby i organizacje, dla których historia Polski stanowi pasję i którzy poświęcają się dla krzewienia wiedzy i patriotyzmu. –Jak doszło do jego powstania? –Trudno mi znaleźć punkt przełomowy, mam z tym lekki kłopot… Co prawda Klub Historyczny Rok1863.pl, nazwał się właśnie w ten sposób, dopiero w roku 2016. Ale różne działania były podejmowane dużo, dużo wcześniej. Choćby akcja „dlaLitwy.pl” prowadzona w latach 2010 i 2011, której celem było zgromadzenie polskich książek i dostarczenie ich do polskich szkół na Litwie. Dzięki zaangażowaniu wielu osób udało się zebrać kilka ton książek.

Zapoczątkował ją jeden telefon. Zadzwonił do mnie kolega – Polak, mieszkaniec Wilna. I opowiedział historyjkę, jak to będąc w Polsce, na jednym z leśnych parkingów natknął się na wyrzucone do rowu polskie książki. – U nas to jest potrzebne – powiedział mi wtedy. Zabrałem je więc na Litwę! -Akcja „dlaLitwy.pl” zdecydowanie się powiodła… -Drugim takim punktem przełomowym była przypadkowa rozmowa w Skandynawii. Znajomy podesłał mi norweski artykuł na temat generała Aleksandra Waligórskiego. I zapytał: czy wiesz coś więcej o nim, bo urodził się nieopodal miejsca, w którym mieszkasz. Nie wiedziałem! Nie miałem o nim żadnego pojęcia! Podobnie nikt z moich sąsiadów też o tym fakcie nic nie wiedział. I znów udało się skrzyknąć grupę osób, które własnymi siłami i przy niewielkim zaangażowaniu finansowym, zbudowała na lokalnym cmentarzu obelisk upamiętniający tego wielkiego Polaka. Gen. Waligórski zmarł w Paryżu i pochowany został w bezimiennej mogile. Ten symboliczny obelisk, w miejscu jego urodzenia, jest więc jak najbardziej „na miejscu”. To od tego wydarzenia datujemy powstanie naszego Klubu. –Jakie cele stawia przed sobą Klub Historyczny Rok1863.pl? –Jest ich sześć. A są to: organizacja imprez, edukacja, wsparcie pasjonatów, opieka nad miejscami pamięci, badania historyczne i tworzenie Izby Pamięci Powstania Styczniowego. W zasadzie każda z tych działalności wymaga sporego zaangażowania czasowego i materialnego. Najczęściej te aktywności się przenikają i uzupełniają. Ich wspólnym mianownikiem jest bez wątpienia: czas, którego mam wrażenie ciągły niedosyt. –A spotkania z młodzieżą… –Są to głównie spotkania o kontekście historycznym, związanym z historią lokalną, albo nieco szerzej, z historią Powstania Styczniowego. Młodzi ludzie zamiast czytać o heroicznej postawie przodków, mają możliwość wziąć w ręce autentyczną szablę, zobaczyć i dotknąć prawdziwej broni czarno prochowej czy w końcu samemu przebrać się w XIX-wieczny strój i choćby na chwilę stać się Powstańcem.

Prowadzimy zajęcia szkolne, nieszablonowe lekcje historii. Zajęcia odbywają się zarówno w szkołach jak i w terenie. Uruchomiliśmy edukacyjną trasę rowerową: www.trop1863.pl. Organizujemy rajdy piesze i pikniki edukacyjno-historyczne. W kwestii edukacji historycznej przyświeca nam nadrzędne przekonanie, że nawet „wielka” historia ma zupełnie inny wymiar, jeżeli oglądamy ją z naszej lokalnej perspektywy. Dlatego szczególnie chętnie opowiadamy o drobnych choćby epizodach, ale związanych z naszą „małą Ojczyzną”. Jak na przykład wielka i niespełniona miłość Kazimierza Pułaskiego.

–Wasz Klub nadaje swoim członkom odznaczenie „In Memoria Gloria Victis”… –Odznaczenie to nadajemy osobom, które swoimi działaniami przyczyniają się do propagowania i kultywowania pamięci o historii Polski, a w szczególności historii powstań z lat 1794, 1830/31, 1848 oraz 1863/64. Jest też formą uznania kierowaną przez pasjonatów do pasjonatów. Odznaczenie IMGV może otrzymać jedynie osoba fizyczna, tylko jeden raz w życiu. Do jego otrzymania niezbędna jest rekomendacja człowieka wcześniej uhonorowanego tym odznaczeniem. Każde nasze odznaczenie ma niepowtarzalny numer. Odznaczenie nawiązuje kształtem do orderu wojennego Virtuti Militari, zwieńczonego podwójnym wieńcem dębowym, symbolizującym męstwo. Na awersie od trójpolowego herbu odchodzą promienie słoneczne symbolizujące chwałę. Łaciński napis „in memoria gloria victis” nawołuje do wiecznej pamięci dla chwały zwyciężonych, lecz nie pokonanych. Na rewersie umieszczono daty czterech polskich zrywów narodowowyzwoleńczych: Insurekcji Kościuszkowskiej, Powstania Listopadowego, Wiosny Ludów i Powstania Styczniowego. Łacińska sentencja „dum docemus discimus” przypomina o tym, że „ucząc innych uczymy się sami”. Idea tego pamiątkowego krzyża oparta jest na „koleżeńskim” uznaniu i wsparciu działań oraz rozmaitych aktywności podejmowanych przez pasjonatów historii. Z jednej strony proste zasady przyznawania, ale z drugiej: niekoniunkturalne, apolityczne i wolne od wszelkich nacisków. Głównym celem funkcjonowania tego wyróżnienia jest potrzeba „zauważania” tych wszystkich, którzy poświęcają się krzewieniu wiedzy o historii Polski, niezależnie od wszystkiego. –Kto dostał już Wasz odznaczenie? -Od samego początku, czyli od roku 2020, takich osób jest niespełna setka. To od wyróżnionych zależy, czy chcą się pochwalić wyróżnieniem, więc nie publikujemy listy. Czy wśród wyróżnionych są tzw. „znane nazwiska”? To nieszczególnie istotne. Nie jest naszym celem popularność w jej współczesnym wydaniu. Są za to nazwiska, przed którymi my chylimy czoła! My i całe nasze środowisko. Co ciekawe, wśród wyróżnionych są też Polacy z Białorusi, Litwy, Ukrainy i … Rosji. W tym ostatnim przypadku są to potomkowie zesłańców, a ich aktywność jest obarczona szczególnym ryzykiem. Ale tylko w takim gronie to wyróżnienie ma sens i ma wartość. I co najważniejsze, w tym zacnym gronie. są też całkiem młodzi ludzie, których aktywność już zastała zauważona. To dobry prognostyk… –Czym jeszcze zajmuje się Wasz Klub? –Prowadzimy badania historyczne bazujące na archiwalnych dokumentach i ustnych przekazach. Wyniki badań publikujemy w czasopismach, mediach społecznościowych i w formie zwartych książek. Kolejny nasz projekt to „Srebrna seria”. Jego idea jest dość prosta: jako stowarzyszenie finansujemy publikację niskonakładowych książek o tematyce historycznej, opracowanych przez pasjonatów. Organizujemy dystrybucję i … planujemy kolejne wydawnictwa. Właśnie ukazała się pierwsza książka „Srebrnej serii” pt. „Śladami ks. Brzóski” autorstwa Mirosława Chmielewskiego. Nakład rozszedł się w krótkim czasie, więc już pracujemy nad kolejną pozycją. I wreszcie, od dawna zresztą, jesteśmy w trakcie budowy wspomnianej wceśniej Izba Pamięci Powstania Styczniowego. Gromadzimy eksponaty z różnych dziedzin i obszarów. Cały czas budujemy bibliotekę powstańczą, gromadzimy przedmioty z zakresu militariów, części umundurowania, falerystyki, filatelistyki, deltiologii, malarstwa, grafiki i innych dziedzin. –Czego można Waszemu Klubowi życzyć? –To proste: chcielibyśmy na swojej drodze spotkać jak najwięcej ciekawych ludzi… Reszta przyjdzie sama. –Tego więc Wam życzę.

Leszek Wątróbski

zdjęcia (z archiwum Romualda Sadowskiego) 

*Ujny wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Pierzchnica. Leży w otulinie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Przez teren wsi Ujny przebiega Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo. Przy świetlicy wiejskiej jest ulokowane miejsce obsługi rowerzystów (MOR).

Pierwsza wzmianka o wsi Ujny (Hujne) pochodzi z 1413 r. Należała wówczas do Klemensa Jelitko herbu Jelita, fundatora kościoła parafialnego w Łukowej koło Chęcin. W roku 1579, zgodnie z zapisem w księgach poborowych, właścicielem był Stanisław Borka który płacił pobór od 6 osad z 1½ łanu, 2 zagrodników z rolą i dwóch ubogich. W 1783 r. właścicielem wsi zapisanej jako Uyny, położonej wówczas w powiecie wiślickim w województwie sandomierskim był stolnik sandomierski Leon Kochanowski herbu Ślepowron. W okresie Królestwa Kongresowego wieś i folwark, powiat kielecki, gmina Szczecno, parafia Pierzchnica. W 1827 r. było 14 domów i 93 mieszkańców.mPowstanie styczniowe W dniu 21 września 1863 w Ujnach miała miejsce potyczka powstania styczniowego. Kolejne starcia powstańców z wojskami carskimi miały tu miejsce 4 listopada i 9 grudnia 1863 r oraz 21 grudnia 1863 r. Urodzeni w Ujnach: *Stanisław Sadowski (ur. 17 kwietnia 1912, zm. 2 stycznia 1987 Augustowie) – lekarz i poseł na Sejm PRL I kadencji. *Stanisław Piotrowicz (ur. 20 września 1933, zm. w 2008) – kolekcjoner. Kolekcja pamiątek historycznych za sprawą rodziny trafiła po śmierci Piotrowicza do Muzeum Historii Kielc. *Franciszek Mochocki (ur. 2 października 1920, zm. 17 listopada 1997 w Highbridge, Wlk. Brytania) – plutonowy, pilot 315 Dywizjonu Myśliwskiego RAF, odznaczony dwukrotnie Medalem Lotniczym. *Jan Sokołowski (ur. 18.października 1919) – plutonowy, mechanik pokładowy w 317 Dywizjonie Myśliwskim i 304 Dywizjonie Bombowym RAF, odznaczony Medalem Lotniczym.