Z Sebastianem Pitoniem, architektem wizjonerem; o Bogu, wolności i Polsce

Goniec: Sebastian, witam. Jest mi niezmiernie miło, że zgodziłeś się na tę rozmowę, bo muszę Ci powiedzieć, że jestem nie tylko pod wrażeniem projektu zagospodarowania okolicy i przebudowy Pałacu Kultury, który przedstawiłeś, ale też pod wrażeniem Twojego podejścia do architektury. Jesteś nieprawdopodobnie ciekawym twórcą, dlatego, że tworzysz nowy styl, coś, co zupełnie odbiega od tego, z czym mieliśmy do czynienia w polskiej architekturze. 
Dlatego zacznijmy od początku, skąd Twoje zainteresowanie architekturą? Dlaczego akurat wybrałeś ten kierunek? 

Sebastian Pitoń: Miałem być konstruktorem lotniczym. Miałem projektować samoloty. Mój ojciec jest lotnikiem, pasjonatem lotnictwa.  Chciałem konstruować samoloty, iść na Politechnikę Warszawską i zostać inżynierem lotniczym. Ale znajomy mojego ojca mówi mu hej, a ile się z samolotów w Polsce robi? Wtedy jeszcze się konstruowało – to była końcóweczka, ale jeszcze ciągle tam powiedzmy było z dwóch konstruktorów, którzy coś tam jeszcze, jakiś tam jeden samolot, powiedzmy na pięciolatkę strugali. No ale efekt był taki, że faktycznie to jest skazywanie mnie na jakieś systemowe bezrobocie, ewentualnie na emigrację. A drugi kolega mojego ojca, który był architektem, mówi hej, poślij go na architekturę, chłopak dobrze rysuje. A faktycznie ten inżynier lotniczy to jakieś nieporozumienie. No i wiesz, doszedłem do wniosku, że to projektowanie budynków też może być fajna przygoda, ale. Nauczyłem się rysować, chodziłem na kurs rysunku. Taki był obowiązek, bo wtedy jeszcze były egzaminy na studia. Egzamin z rysunku był bardzo porządnym egzaminem, bo miałeś tam trzy razy po pięć godzin. To nie było to tamto.

– Miałeś w rodzinie jakiś przykład? Miałeś kogoś, kto zajmował się budownictwem? No bo na Podhalu to chyba każdy z ciosaniem jest za pan brat….
– Mój ojciec miał iść na architekturę, ale poszedł tam, gdzie jego kolega i jeszcze dwa razy pod rząd, bo za pierwszym razem chyba tam nie zdał czy coś takiego. Moja babcia chciała, żeby był architektem. Natomiast faktycznie, no wiesz, mój dziadek był stolarzem, ojciec mojej babci był majstrem budowlanym, w związku z tym  ja też dużo czasu spędziłem w warsztacie stolarskim, jako dzieciak; siekierka, dłuto, piła i tak dalej. Takie podstawowe zabawki powiedziałbym. W związku z tym mam pewien zmysł budowania. Klocki lego. Zawsze było coś. Budowanie samolotów z papieru i tak dalej.
W związku z tym budowanie jako takie, gdzieś tam zawsze w moim życiu było. Budowanie jest czymś dla mężczyzny naturalnym. Mówi się, że masz spłodzić syna, drzewo posadzić. U mnie gorzej z tym ogrodnictwem. No i wybudować dom.  Więc to nie był jakiś wybór egzotyczny, typu prawo, medycyna czy coś takiego.

– Poszedłeś na architekturę, to był schyłek komunizmu i  w Polsce budowało się sztampowe rzeczy. Wszystko to były jakieś zatwierdzone, stałe projekty, gdzieś tam się dorysowało coś i jak to jest, że nie poszedłeś w projektowanie galerii handlowych, wysokich drapaczy i tym podobnych rzeczy, które w Polsce wielu ludziom imponowały, tylko  zająłeś się zagospodarowaniem przestrzeni po polsku,  można by powiedzieć?
– Człowiek na studiach jest buntownikiem.  Jak ja zdałem na studia to był 89 rok. No to wiadomo, to był przełom, wychodziliśmy z komuny, z tej szarej rzeczywistości komuny i przed nami otwierał się kolorowy świat  Zachodu. No to my oczywiście jako studenci architektury, ludzie, którzy chcą być do przodu, staraliśmy się zapoznać z tymi różnymi filozofiami, które na Zachodzie działają. No i siłą rzeczy wpadliśmy w pułapkę interesowania się dekonstrukcją, postmodernizmem. Takimi rzeczami czytaliśmy tam Gravesa…

– Przepraszam, że przerywam, ale tutaj u nas dużo się buduje; w ogóle dzisiaj dużo się buduje, bo według globalistów, trzeba zagęszczać, więc buduje się bloki wysoko w powietrze, a co jeden jest inny; co jeden to jest jakiś dziwny, bo wszyscy mówią, no trzeba jakoś odejść od tego prostopadłościanu, więc albo go skręcają, albo klocki nakładają w jedną stronę. Strach mieszkać na górze, bo taki nadwieszone to jest. Albo przekręcają te klocki, albo robią wąski na dole, szeroki na górze. Widać, że kombinują jak koń pod górkę. Ale szczerze mówiąc, to ta architektura współczesna jest taką przestrzenią wzbudzającą niepokój.  A ty projektujesz coś, co  jest  ułożone z tym, co było.
– Wiesz, to nie od razu się tak w ten sposób poukładało. Dużo osób na początku i  architektów w Polsce doznało tego ukąszenia postmodernizmem i dekonstrukcją. Starając się studiować to, co jest  najmodniejsze na Zachodzie, no to siłą rzeczy, żeśmy starali się naśladować. To właśnie było to, o czym mówisz, czyli zaśmiecanie przestrzeni budynkami, które tworzą chaos.
Mnie uczono, że są dwa sposoby wpasowania się w kontekst urbanistyczny, kulturowy. Pierwszy to analizujesz to, co jest i starasz się wpisać w harmonijny sposób. Czyli nie powtarzasz form wszystkiego, ale widzisz pewne cechy, tak jakbyś projektował w Dubrowniku, gdzieś tam w Chorwacji. No to wiadomo, że zrobisz budynek, który będzie miał czerwony dach i białe ściany, bo wszystkie  budynki są tam takie. Łatwo się zorientować, jaki jest ten wspólny mianownik. Jeśli byś był w jakiejś innej sytuacji, że każdy budynek jest w jakiejś tam gamie kolorystycznej i używa na przykład czegoś tam, no to też już łatwo się  kapnąć, jak w Malborku bym projektował budynek, to byłby z cegły. To jest, zrozumienie otoczenia  i wpasowanie się w to otoczenie w takich ramach, na które pozwala ci zaznaczyć swoją indywidualność, a jednocześnie też na tyle ciasnych ramach, żeby nie wyjść, żeby nie zniszczyć harmonii.
No i na studiach mówili nam, że można w ten sposób postępować, ale można  nie honorować tego, niejako wpasować się przez kontrast; czyli łamiąc wszystkie te zasady. Jeśli tam jest coś zielone, to zrób czerwone. Jeśli jest z cegły, to zrób tynkowane. Jeśli jest białe, to zrób właśnie fioletowe. No i cały problem w takiej filozofii projektowania polega na tym, że jeśli wszyscy prędzej czy później, nie chcą być tymi, którzy pokornie, przeanalizują cechy otoczenia i się w to otoczenie będą wmontowywać, tylko będą na maksa pokazywać swoją osobowość, no to tworzysz chaos. I w pewnym momencie, jeśli masz wejść w taką tkankę, która jest kompletnie chaotyczna, to już cokolwiek byś tam nie postawił, to będzie to chaos.  Paradoksalnie, jeśli wtedy stworzysz jakiś ładny budynek, to on będzie jeszcze bardziej kontrastował z tamtymi.
Czyli teoretycznie można powiedzieć, że taka przestrzeń zostanie zniszczona.
Jeśli idziesz tym kierunkiem tworzenia nowego obiektu na zasadzie kontrastu i wiesz, nam powiedziano, że to jest alternatywa albo to, albo to, że obie te drogi są dobre. Ja już w tej chwili wiem, że nie, że tylko jedna z tych dróg jest dobra.
Jeśli celem działania artysty jest piękno i harmonia, i dążenie do doskonałości, i tworzenie harmonijnych przestrzeni, w których się człowiek dobrze czuje.
No bo jaka jest różnica między przestrzenią harmonijna a dysharmonijną? No taka, że po prostu w tym harmonii się dobrze czujesz. To widać, jak ludzie nogami głosują, wybierając stare dzielnice miast.

– Właśnie o to chciałem zapytać. OK są te dwie szkoły, można robić tak i tak. No ale w końcu architekt nie buduje do galerii, nie buduje sobie a muzom, tylko dla ludzi. To są obiekty, które są oglądane przez miliony osób. Ludzie głosują nogami i ludzie głosują oczami, wolą patrzeć na te ładne a nie na to chaotyczne, to dlaczego się to chaotyczne buduje? Dlaczego to powstaje? Czy to ktoś nam narzuca, jaki jest tego sens? Czy to jest taki sam sens, jak ze sztuką nowoczesną, że  epatuje się nas brzydotą bardzo często i mówi jak psu, któremu wciskasz nos w siki; masz na to patrzeć. Takie jest teraz twoje. Nie sądzisz, że tutaj jest  ukryta ideologia?
– Ależ oczywiście! Tą ideologią jest właśnie postmodernizm. Myślę, że to jest ideologia zamówiona przez drukarzy pieniądza, przez wszystkich tych bandytów, którzy zniszczyli nasz świat, którzy nam rozpętują wojny, niszczą rodzinę, demoralizują i tak dalej. Na tej zasadzie, żeby właśnie ten świat zniszczyć.
Postmodernizm mówi o tym, że świat się skończył. Francis Fukuyama, „Koniec historii” jest takim postmodernistycznym dziełem, które mówi, że wszystko już było, a poza tym większość rzeczy dobrych, które tutaj są, to są tylko konstrukty społeczne. Na przykład płeć to jest konstrukt społeczny. W związku z tym nie ma prawdy, jest postprawda. Każdy ma swoją prawdę, Nie ma piękna. Nie jest piękne to, co piękne, tylko to, co się komu podoba. Jednemu zielone, drugiemu czerwone.  I to jest wszystko równoważne. Nie można powiedzieć, że to jest ładniejsze od tego.
Natomiast jeśli przyjmiesz definicję klasyczną piękna, mówiącą o tym, że piękno jest wynikiem harmonii i dążenia do doskonałości, no to widzisz, czy coś bardziej zmierza do doskonałości, czy mniej? Czy coś jest bardziej udane, bardziej harmonijne, ułożone? Wszystko do siebie pasuje we wszystkich płaszczyznach, czy ma po prostu więcej błędów? To, co ma więcej błędów jest gorsze od tego, co ma mniej błędów.
Tak samo samochody, jedne są lepsze, inne są gorsze, częściej się psują. Jak ma słabe hamulce, słabo przyspiesza, no to nie możesz powiedzieć, że jest tak samo dobry jak samochód, który jest po prostu idealny, wszystko w nim super działa. Możesz to spokojnie wartościować.
Ze sztuką jest dokładnie to samo. Zatem zwróć uwagę, że jest piękno. Moim zdaniem piękno, czyli świadectwo tego, że coś jest bliskie doskonałości. To jest bardzo ważny wyróżnik tego, co jest dobre.
Za pięknem idzie też taki kompas tego, co jest dobre, a co złe. Bo jeśli coś jest dobre, to jest też bliższe doskonałości. W związku z tym, jak się nam powie, że brzydota jest równie dobra jak piękno i w niczym w sumie nie jest od niego różna, to my mamy chaos w głowie, to już nam można wtedy wszystko powiedzieć nawet że czarne jest białe. Czemu nie? Mniej znaczy więcej; Czemu nie?  Jeszcze ci powiem, że główne hasło postmodernistów brzmiało „mniej znaczy więcej”. No to wiesz, to tak, jakbyś powiedział, że czarne jest białe.

– Sztuka, która jest w galeriach, nie oddziałuje na wszystkich; architektura działa na wszystkich, wszyscy muszą na to patrzeć, dzieci się w tym wychowują, więc tu jest nieprawdopodobnie mocny przekaz. 
Wiesz kiedy do tego doszedłeś?  Bo jesteś wyjątkowy w tym sensie, że jesteś człowiekiem, który tego rodzaju rzeczy w Polsce mówił wbrew innym ludziom. Studiowałeś w Łodzi na architekturze i tam chciałeś projektować?
– Myślę, że to jest kwestia też jakiejś intensywności przemyśleń. Ja zawsze byłem trochę buntownikiem, więc na tych studiach byłem zwalczany, ale tam u góry tych studiów na 5 roku była taka wiesz, legenda prof. Kardaszewski i wszyscy uważali, że nie ma co ze mną się szarpać, bo nawet jak oni mnie przepuszczą, to Kardach mnie wywali z tych studiów – to pewne. My mamy czyste sumienie, przepuszczamy cię, ale wiemy, że Kardach cię wyrzuci.
No i okazało się, że stałem się ulubionym studentem profesora Kardaszewskiego, który jakoś sobie cenił, te moje poszukiwania takich organicznych form w stylu Antonio Gaudiego i Imre Makovecza i tak dalej. No i to bardzo mocno wzmocniło moje poczucie, że jestem na dobrej drodze. Wiesz, jak jakiś autorytet ci mówi, kurde, że to co robisz jest dobre, no to myślisz sobie, kurde, no to jest dobre. I to jest bardzo silne, wzmocnienie tego, że to co tam wymyślam, moje zdanie, jeśli nawet jest w poprzek wszystkiego, to nie znaczy, że jest złe.
Pamiętam taką sytuację, jak kiedyś był jakiś event architektoniczny, jakiś konkurs, na którym tam występowałem. Pewnie go przegrałem, znając siebie. Bo, jak się idzie pod prąd, to nie wygrywa się konkursów i ze znajomymi architektami, już wtedy kolegami ze studiów w Łodzi, szliśmy ulicą Piotrkowską, która jest tam w Łodzi, taką główną ulicą zabytkową, z XIX wiecznym kamieniczkami. I pokazywaliśmy swoje ulubione kamieniczki, te najfajniejsze budynki w Łodzi, bo w sumie tam są najładniejsze budynki.
Jeden pokazał taką kamieniczkę, ja taki pałac, ktoś inny coś takiego. Ja im mówię, hej, zobaczcie to, ma 150 lat, każdy z tych budynków. Czy ktoś z was projektuje w ten sposób?
No coś ty! Zwariowałeś? Czemu mielibyśmy projektować w ten sposób? Dlatego, że idziemy tutaj, architekci i pokazujemy sobie swoje ulubione, najładniejsze budynki w Łodzi, wskazując właśnie na tę XIX-wieczną architekturę. Każdy z was – jestem w stanie się założyć – projektuje coś zupełnie innego, coś na co po 100 latach czy nawet wcześniej, gdybyście nie wiedzieli, że to jest wasze, w życiu byście nie pokazali, że to jest wasz ulubiony budynek, który szczególnie wam się podoba, bo wy już pokazaliście, że podoba wam się to stare, klasyczne, ładne, a nie to co robicie.
Sebastian, – mówią –   ale dzisiaj się tak nie projektuje. Ja mówię, czemu? Kto wam zabrania? – No są inne czasy. Nie, ja pytam, kto wam zabrania?
Mam wrażenie, że w tych moich kolegach, to było z 20 lat temu, w niektórych jakiś tam proces już zaszedł. Oni jeszcze nie są na tym etapie, na którym ja jestem, ale już zaczęli lekko dostrzegać absurd tej sytuacji.
Architektura jest ponadczasowa, bo budynek stoi kilkaset lat. W związku z tym on nie może być ładny, tylko w momencie akceptowalnym przez gazety, przez jakieś chore instytucje medialne,  w momencie powstania. On powinien być dobry przez cały okres swojej egzystencji. Mamy tu przykłady. Idziemy tą ulicą budynków, które po 150 latach są ładne, są nawet najładniejsze i jednocześnie nie ma refleksji, że to tak powinniśmy robić.
Kiedyś startowałem w takim konkursie na kamienicę w Łodzi. Myślałem, że to będzie mój konkurs. Bo ja  jak tam zostałem asystentem jeszcze na samym początku, jak jeszcze prof. Kardaszewski żył. On bardzo szybko umarł i moja kariera się zakończyła wraz z jego chorobą i śmiercią. Chciałem zrobić doktorat pod tytułem Kodyfikacja klasycznego języka architektury właśnie po to, żeby dać narzędzia architektom, żeby mogli otrząsnąć się z takiej postmodernistycznej potrzeby dekonstruowania i tworzyć piękno i harmonię; narzędzia do tworzenia piękna i harmonii. Chciałem to po prostu ubrać w formie książeczki, żeby taki architekt, który musi w starej tkance stworzyć budynek,  nie musiał kopiować czegoś, co już było. Tylko żeby mógł sobie zrobić swój – ale według tych zasad, które były wtedy, żeby ten budynek pasował i żeby faktycznie tworzyć tę hamonię.   Krótko mówiąc, jak zaprojektować kamienicę w historycznej tkance?
Myślę sobie, kurde, no to jest mój temat, wiem o tym. Zwyciężam. Nikt nie ma do mnie podejścia.  Zrobiłem projekt, robiłem go dosyć długo. Chciałem, żeby był fajny. Miałem już takie przebłyski. Wiesz, jak czasami coś robisz i jesteś niezły, to masz taką dopaminę. Masz takie poczucie,  że Bóg się cieszy, że dałeś radę. Super, zrobiłem ten projekt, wysyłam, czuję, że wygram. No i jadę na rozstrzygnięcie tego konkursu. Czytają czwarte miejsce, trzecie miejsce. Coś tam sobie myślę ok, jest pierwsze, no i oczywiście mnie nie ma.
Potem się okazało, że na sto punktów dostałem chyba siedem. Najmniej ze wszystkich. Idę do jednego profesora  jurora a to jeden z tych facetów, z którymi wtedy tam parę lat wcześniej szedłem tą Piotrkowską, mówię mu, powiedz mi taką rzecz, gdyby ten mój budynek został  zaprojektowany, to za 100 lat czy jakiś student architektury wskazałby na inne gdyby miał pokazać swój ulubiony budynek w Łodzi. A on mówi no prawdopodobnie nie, faktycznie to byłby wśród studentów architektury na pewno najbardziej kultowy budynek.
– To czemu dostałem najmniej punktów? – pytam
Nie umiał mi odpowiedzieć. Paradoksalnie, jeśli chodzi o takie względy funkcjonalne, jak tam jacyś goście mówili, jakich rozwiązań oczekiwali, wszystko to rozwiązywałem w sposób absolutnie poprawny, czy też taki, jak sobie życzono. A jednak dostałem najmniej punktów.
W związku z tym myślę, że oni sobie zdają sprawę, co robią. Zdają sobie sprawę, że dekonstruują ten świat i takich kontrrewolucjonistów jak ja, trzeba zdeptać, zanim urosną. Trzeba ich bezwzględnie deptać, bo są groźni. Takie mam wrażenie.
Potem chciałem kontynuować ten doktorat ze dwa razy od śmierci mojego promotora. I nie było opcji.  Nie ma takiej opcji. Zrób sobie doktorat jakikolwiek. My ci pomożemy. Z tego, z tego, z tego. Nie ma sprawy. Nawet na studia doktoranckie cię zapiszemy. Kasę ci będziemy wpłacać, ale tam tego nie ruszaj..

– To daje bardzo dużo do myślenia, że  dekonstruuje się naszą przestrzeń. Rozmawiam z Tobą po części dlatego, że zobaczyłem Cię na konferencji z Grzegorzem Braunem i z Konfederacją Korony Polskiej na temat tego niesamowitego projektu, który zrobiłeś; zagospodarowania przestrzeni wokół Pałacu Kultury i Nauki czy też Pałacu Stalina. Dowiedziałem się z Twojego filmiku  ciekawej rzeczy, że ci sowieccy architekci, którzy przyjeżdżali chcieli robić coś, co będzie miało polskie akcenty, że do Kazimierza, popatrzyli na różne kościoły, zamki, kamieniczki i te elementy w tym strasznym budynku rodem z architektury Chicago lat 20. nadal istnieją.
Nadal istnieją te polskie elementy, że chcieli jakoś spolonizować to, co wiedzieli, że jest obce, w tym mieście. 
A dzisiaj nikt tego nie chce robić. Wszyscy budują takie same wieżowce ze szkła i aluminium jak w Azji, jak u nas w Mississaudze. Tak jak mówiłem, trochę jeden wykrzywiony, trochę jeden skręcony. Ludzie się cieszą, że to jest nowoczesne, ale to nie jest polskie. 
Warszawa traci swój charakter polskiego miasta. To co jest zresztą śmieszne, to że ten Pałac Kultury i Nauki  jest do dzisiaj takim symbolem Warszawy, bo go widać z daleka i jest charakterystyczny. A nowe wieżowce? Możesz ich tam postawić 10, 20 i 30, są takie jak w każdym innym mieście, w każdej stolicy amerykańskiego stanu. 
Więc to jest dla mnie coś niebywale zastanawiającego, dlaczego architekci nie proponują czegoś harmonijnego, co podoba się Polakom, zgodnego z polską duszą, z polskim sposobem obrazowania, z polskim krajobrazem, z tym, co widzimy dookoła. 
Bo przecież Polska to jest kraj niesamowicie okaleczony przez wojnę, przez komunizm, przez te wszystkie brzydactwa, które nam narzucano. A więc wydawałoby się, że jest wreszcie czas, żeby tę Polskę odbudować po polsku. Dlaczego tak się nie robi? 
– No właśnie dlatego, że przez ostatnie sto lat główna dyrektywa i kierunek rozwoju ludzkości  kierunek New World Order światowego rządu. A jeśli chcesz zrobić globalne więzienie, to starasz się przede wszystkim, żeby ci twoi pensjonariusze byli jak najsłabsi. Tak więc zabierasz im kulturę, zabierasz im rodzinę, zabierasz im moralność, zabierasz im bogactwo, zdrowie, Wszystko, co ich buduje, im zabierasz, bo wtedy koszty ich kontrolowania będą niższe. I jeszcze najlepiej jakby ograniczyć ich populację kilkakrotnie,  to wtedy w ogóle te koszty kontroli będą najniższe. Wydaje mi się, że tak ma wyglądać New World Order. Wiesz, 1 miliard ludzi.

– Przed wojną też Polskę w pewnym sensie zachwycali się takimi  modernistycznym rzeczami, na przykład Bauhausem. Mówiliśmy o Szyszko-Bohuszu, o kościołach w Krakowie, na Dębnikach, w Borku Fałęckim –  praktycznie takich samych; o kamienicy Fenix, która była budowana w miejscu nieprawdopodobnie znaczącym dla Polski.
– Tutaj było zderzenie tych nowych prądów, które reprezentował Szyszko-Bohusz i  jednocześnie mój ulubiony architekt południowej Polski Jan Sas Zubrzycki, który został wypchnięty przez Szyszko-Bohusza, nazwijmy to w taki polityczny sposób, że przestano mu zlecać roboty. A był to człowiek projektujący w stylu neogotyckim, takim romantycznym, bajkowym; taki bajkowy gotyk. Kościół św. Józefa na Podgórzu to jego klasyczne dzieło.

– No właśnie, kościół świętego Józefa, który każdy turysta oniemiały ogląda. A kościół Szyszko-Bohusza na Dębnikach stoi, jako taki prekursor tych kościołów, które budowano w Polsce w latach 80., kiedy architekci mogli coś budować, to kopiowali, jakiegoś Le Corbusiera, jakieś betony, jakieś odwrócone barki i tym podobne. Nie było w tym nic polskiego.
– Powiedziałeś o Pałacu Kultury, że to są takie lata 20. Chicago. I tutaj   jedna z moich głównych teorii spiskowych, którą tu jeszcze popiera śp. Antony C. Sutton, jest taka, że wszystkie te trendy zrodziły się nie w Rosji, w głowach dzikich, sowieckich Azjatów, rewolucjonistów, tylko w głowach intelektualistów żydowskich z Ameryki i zostały przeniesione. I to faktycznie ci Sowieci byli z tyłu. Oni sobie nie zdawali sprawy z tego, że są troszkę zacofani, jeśli chodzi o tę ideologię niszczenia świata i dlatego stać ich było na zbudowanie Pałacu Kultury w takiej dosyć klasycyzującej formie, z taką dbałością o detale inspirowane się polską kulturą. Bo to nie była awangarda. Gdyby to była zachodnia awangarda,  byłoby niestety dużo gorzej, bo wtedy już byłby tam Mies van der Rohe. Zrobiliby nam tutaj  jakiś taki prostopadłościan, Wtedy wszyscy by piali z zachwytu, że kurde najlepszy budynek świata. Ale z perspektywy czasu byłoby to słabe.
W związku z tym musimy sobie zdawać sprawę, że te formy to były formy klasycyzujące, które nawiązywały do takich budynków starożytnych jak latarnia aleksandryjska ubrana jeszcze w klasycyzujący detal, w naszym przypadku ubrana w różne struktury attyki nie tylko związane z renesansem lubelskim. I nam się udało, bo ci faceci byli zapóźnieni ci Sowieci byli zapóźnieni względem tych ośrodków  tego całego niszczenia świata, które jednak były w Ameryce.
Nam się zawsze wydawało, że Ameryka to wolność, a Sowieci to zamordyzm. W związku z tym Ameryka jest dobra, Sowieci są źli.

– Wchodzimy w to, o czym rozmawiamy zazwyczaj, czyli o polityce, a ja chciałem pozostać przy sztuce i projektach. Dopracowałaś się swojego stylu; dzisiaj jak ktoś popatrzy na budynek, albo popatrzy na projekt, to widzi, że to są elementy, których używasz i czuć ciebie w tym budynku. To są właśnie te attyki, i świetliki,  kształt, i ta forma, która jest, nie jest prostopadłościanem, tylko jest bardzo naturalna. Skąd czerpiesz inspiracje? Czy to jest styl zakopiański, czy podhalański, właśnie gdzieś jakieś polskie dworki, gdzieś tam. Jak to sobie zbierasz, żeby to w ten sposób ułożyć?

– I to jest straszne, ta sztuka się sama nie broni. To znaczy, że tego marszanda za 10 lat nie będzie i ten obraz, – no może jakaś tam jeszcze się przechowa o nim opinia –  ale on się sam nie obroni,  jak ta kamienica, za 100 lat. To samo jest z architekturą. Czy nie uważasz, że  ludzie są po prostu za mało asertywni, żeby powiedzieć takiemu człowiekowi, który im lansuje jakiś budynek, mówiąc musisz tak wybudować,  chociaż  to ci się nie podoba, bo teraz tak się buduje. Czy my w ogóle zatraciliśmy już  sens estetyki? Naśladujemy to, co ktoś inny wymyślił, bo uważamy, że ten ktoś inny jest lepszy, a sami nie mamy poczucia własnej wartości? Cały  czas mi się to kręci wokół  polskości, wokół tego, że  jesteśmy mimo wszystko zakompleksieni przez wszystkie lata, kiedy nas pobito, kiedy byliśmy podnóżkiem innych mocarstw?

– Media to jest narzędzie manipulacji ludźmi, przez tych, którzy chcą urządzać na nowo społeczeństwo. To jest nowa rewolucja neomarksistowska i oni chcą traktować religię, jak traktowali religię bolszewicy; że gdy Gagarin wyleciał w kosmos, to stwierdził, że Boga nie ma. No w każdym razie  to są barbarzyńcy. To nie są ludzie, którzy kontynuują naszą cywilizację. To jest odprysk, z którym powinniśmy walczyć.