Zmarł reżyser dwu kontynentów, zmarł Ryszard Bugajski

7mego czerwca tego roku zmarł reżyser Kanady i Polski, zmarł reżyser, scenarzysta  i pisarz Ryszard Bugajski.

Co było siłą filmów Ryszarda Bugajskiego? Kilka czynników. To że nawiązywał do prawdy która żyła, czy też żyje wokół nas, ale jest lub była tak straszna, że ludzie bali się o niej mówić otwarcie. I to nawet nie chodzi o to że jakiś temat mógł być cenzurowany. Po prostu dla części potencjalnych widzów był to temat tak trudny że chcieli o nim zapomnieć, nie wiedzieć że kiedykolwiek istniał, lub że istnieje.

Innym elementem który Ryszard Bugajski podejmował to kwestia dobra i walki ze złem. To dobro w świecie narodów często jest rozwiązywane w filmach w ten sposób że jeden naród, jedna grupa społeczna jest pokazywana jako ta bardziej słuszna, bardziej dobra, a ta druga grupa społeczna jest gorsza. Tak dzieje się często w filmach o drugiej wojnie światowej. Inaczej do tej i podobnej tematyki podchodził Ryszard Bugajski. Ten ostatni według mnie  był kontynuatorem Adama Mickiewicza.

W filmach Ryszarda Bugajskiego, jeśli ktoś miałby być dobry, czy lepszy, to nie dlatego że ten drugi jest pokazywany  jako mniej moralny, gorszy. Chodzi o coś innego, chodzi o dobro uniwersalne. Ktoś jest dobry, bo jest on dobry, czy też staje się dobry pomimo tego że ktoś jest zły. Nie chodzi o to żeby być mniej złym w trudnej sytuacji, lecz o to by pozostać dobrym w sytuacji złej.

To jest dobrze pokazane w filmie Przesłuchanie. Ryszard Bugajski w swoich filmach kontynuował taki Mickiewiczowski profetyczny przekaz. Ten ostatni pokazany był mocno przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu w kontekście stosunku osoby kapitana Rykowa, a przez niego w stosunku do Rosjan. Zresztą nie chodzi o Rosjan, chodzi o stosunek do wszystkich narodów.



Często w walce o niepodległość narody wpadają w pułapkę nienawiści, nienawiści która z kolei niszczy, zatruwa  życie indywidualnych osób, ich rodzin, czy całych narodów. Ryszard Bugajski nawiązywał w swoich filmach do tego przekazu i stosunku do ewentualnego wroga. Tak zrobił w filmie Przesłuchanie, jak i w filmie Generał Nil, w filmie Układ Zamknięty i w końcu w filmie Zaćma.

Inna umiejętność Ryszarda Bugajskiego to brak strachu przed podejmowaniem trudnych tematów, które co prawda w danym momencie mogą wyglądać tak jakby były bardzo bieżące już niepowtarzalne, ale tak nie jest, one dotyczą też przyszłości, przez co te tematy sa uniwersalne.

Inną jeszcze umiejętnością, to umiejętność spowodowania, że aktor, już często dobry aktor, staje się jeszcze lepszym aktorem. Ale absolutnie najważniejszą umiejętnością, a to jest serce reżyserii, była ta, że pokazywał to co jest zakazane, negowane, w sposób bardzo przekonujący, na najwyższym artystycznym poziomie.

Jego filmy przełamywały tabu niemówienia, negowania, że czegoś nie ma, że coś nie istnieje, że tego, lub czegoś nie było.

Ponadto i to była też jego absolutna umiejętność reżyserska to było pokazywanie pewnych rzeczy w sposób ludzki. Tu często pomagało mu to, że wybierał do współpracy dobrych aktorów, ale umiał ich jeszcze bardzo dobrze poprowadzić.

Absolutnym szczytem reżyserii w stosunku do aktora było poprowadzenie Marii Mamony w roli pułkownik Julii Brystigerowej w filmie Zaćma. Każda osoba która zamyśla być aktorem winna obejrzeć film Zaćma i aktorstwo Marii Mamony, po to żeby wyobrazić sobie czy umiałaby zrobić to co zrobiła w tym filmie jako aktorka Maria Mammona.

Niestety, Ryszard Bugajski zapłacił też duża cenę za swoją bezkompromisowość w podejmowaniu tematów trudnych. Zasługiwał on na znacznie większy rozgłos, większe uznanie tak w Kanadzie, jak i w Polsce, jak i w kinie światowym. Niestety stało się tak, że film Clearcut (w Polsce był on wyświetlany pod tytulem “Wyraźny motyw”) nie spodobał się środowisku Indian kanadyjskich. Tak stało się mimo tego że film ten, według mnie, był bezstronnym spojrzeniem na problemy Indiankanadyjskich i Kanady.

Być może krytyka tego filmu spowodowała decyzję o opuszczeniu Kanady przez Ryszarda Bugajskiego. Dodać tu trzeba, że mimo swego bogactwa Kanada, nie produkuje dobrych filmów i wartość pozostania Ryszarda Bugajskiego dla  Kanady byłaby bezcenna. Tak się nie stało.

Ten skądinąd dobry film Clearcut rozpoczął i zakończył karierę reżyserską Ryszarda Bugajskiego w Kanadzie. Stało się to z dużą, według mnie, stratą dla kultury Kanady. W Kanadzie brak jest reżyserów którzy opowiadali by o Kanadzie tak Kanadyjczykom jak i całemu światu. Film Clearcut spotkał się z uznaniem poza Kanadą, w środowisku obrońców przyrody, organizacji tak zwanych Zielonych, a szczególnie w Niemczech. W mediach można spotkać opinię, że dla ruchu Zielonych był on filmem kultowym.

Po wyjeździe z Kanady, już w Polsce Ryszard Bugajski nakręcił miedzy innymi takie filmy jak Generał Nil, Układ Zamknięty, Zaćma. Każdy był oglądany przez miliony widzów. Można śmiało powiedzieć że film Układ Zamknięty przyczynił się do przegrania wyborów i zmiany rządu w Polsce, do tego że Polacy znacznie bardziej wstrzemięźliwie patrzą na środowisko prawników w Polsce.

Ponadto Ryszard Bugajski jeszcze w czasie swego pobytu w Kanadzie nakręcił odcinki w serialach telewizyjnych w USA i Kanadzie. W Polsce również pracował dla telewizji, kręcił filmy dokumentalne. Te seriale, filmy dokumentalne, praca w telewizji jest również krytykowana. Tak dzieje się ze względu na to że czasami sposób i prawdę oddania tematu czy prawdy o pokazywanej osobie można dyskutować.

Praca w telewizji, przy dokumentach pozwoliła jednak Ryszardowi Bugajskiemu przeżyć i zaoszczędzić pieniądze na zrobienie arcydzieł, takich jak na przykład film Zaćma czy Układ Zamknięty. Te filmy  przejdą do historii kina polskiego i światowego i będą przypominać o Ryszardzie Bugajskim, reżyserze dwu kontynentów.

Janusz Niemczyk